Spakenburg is een dorp in de gemeente Bunschoten van de Nederlandse provincie Utrecht. Het ligt aan het Eemmeer. Spakenburg ontstond in de 15e eeuw, eens een belangrijke vissersplaats die tot de aanleg van de Afsluitdijk aan de Zuiderzee lag.
De vissersvloot is nadien gekrompen maar de visverwerking en vishandel zijn nog belangrijk voor de economie van het dorp. Rokerijen, visserswoningen en de oude haven herinneren nog aan die tijd. De oude haven stamt uit de 17e eeuw. Toen in 1932 de Zuiderzee werd afgesloten en gedeeltelijk werd ingepolderd verloor de haven zijn functie en is nu aangewezen als museumhaven. Aan de oude haven ligt de 18e-eeuwse scheepstimmerwerf Nieuwboer, waar onder meer historische boten als botters, bollen, hoogaarsen en pluten worden gerepareerd. Bij de oude haven bevinden zich ook een visserijmuseum, vissershuisjes en rokerij.
De nieuwe haven uit 1886, is een zijgat van de oude haven. Hier liggen de boten van de plaatselijke watersportvereniging De Eendracht en mogen passanten hun boten afmeren. Er liggen nog twee jachthavens niet ver van het dorp, Nautisch centrum Nieuwboer en jachthaven de Eemhof aan de overzijde van het Eemmeer.
Even buiten het dorp, aan het Eemmeer, ligt nog een voorbeeld van een “palendijk”. Rond de 16e eeuw legde men een dijk aan door aan de zeezijde een pakket zeegras te leggen, daarvoor plaatsten ze een rij palen. Het was een mooie constructie, maar ook kwetsbaar door de kracht van de golven bij storm. In de 18e eeuw storten een voor een de palendijken in. De oorzaak was de paalworm die de palen doorboorde waardoor deze braken. De paalworm komt uit Oost-Azie, ze kwamen mee met de boten van de ontdekkingsreizigers waaraan ze zich vastklampte. Dit betekende het einde van de “palendijken”.
Spakenburg is een hechte gemeenschap waar een eigen dialect wordt gesproken en nog veel mensen naar de kerk gaan. Het christelijke geloof heeft nog grote invloed op het leven van de bevolking, zondag is rustdag en de winkels zijn gesloten.
De Spakenburg is bekend om zijn klederdracht, deze wordt echter nog maar weinig gedragen. De dracht is karakteristiek door de “kraplap”, dit is een brede gesteven doek over de schouders. Vaak heeft de kraplap een kleurig motief, in de rouw zijn ze zwart, paars of donkerblauw Tijdens de Spakenburgse dagen, eind juli, begin augustus, herleven de tradities van visserij en klederdracht.
Voetbal is belangrijk voor Spakenburg. De twee clubs uit het dorp, IJsselmeer vogels en SV Spakenburg hebben een prominente positie in de zaterdagcompetitie. Beiden hebben furore gemaakt in de KNVB-beker.
